Natuurlijk veel oude, nostalgische foto's op deze pagina, maar ook fotografische beschrijvingen, gebeurtenissen en herinneringen die allemaal -als je er natuurlijk voor openstaat-  het weemoedige gevoel naar vroeger doet ontwaken.  Oude technieken herleven en voorbije tijden worden weer zichtbaar door het oog van de camera.  En is dat niet de kracht van de fotografie? Buiten het onweerlegbare feit dat het een echte kunstvorm is, is de fotografie vooral ook het vastleggen van een tijdsbeeld, ononderbroken, vanaf het moment dat Joseph Nicéphore Niépce in 1826 het eerste beeld vastlegde...

                                     

| Vergeten verleden | Een toevallige ontmoeting | des Mädchens Klage | Eifel

Vergeten verleden / Forgotten past
Teruggevonden beelden uit bevrijd Arnhem / Lost images from liberated Arnhem, 1945/1946

Verwoeste brug bij Arnhem, met daarnaast de door de geallieerden gebouwde tijdelijk Bailleybrug, 1945/1946
"The" bridge from 'a Bridge to far' at Arnhem and the temporary allied Baillybridge, 1945/1946


Al is het geen Rembrandt waarmee je plotseling oog in oog komt te staan op een inlooptaxatie, er zijn van die
momenten dat het verleden onverwachts bij het heden aanklopt en dwingend om onze aandacht vraagt. Een
verleden dat schreeuwt om niet vergeten te worden en daarvoor soms bizarre middelen gebruikt die alle wer-
kelijkheidszin en fantasie te boven gaan. Het volgende toeval gaat om beelden, foto’s om precies te zijn. Ver-
loren gewaande beelden van een door oorlogsgeweld verwoeste stad. Van het in het bevrijdingsjaar 1945 ge-
ëvacueerde Arnhem.....

      
                                                                                            Turfstraat

Het is 1990 wanneer een kennis langs gaat bij veilingbedrijf Derksen in Arnhem waar hij voor een klein bedrag
2 dozen met overgebleven spullen koopt, zonder van tevoren te weten wat precies de inhoud is. De dozen, ge-
kocht onder één nummer, bevatten naast de gebruikelijke prullaria ook een roestige bonenmolen, een papier-
snijmachine en enkele zeer door het weer aangetaste fotocamera’s. Bijna wordt de hele inhoud als waarde-
loos en niet te gebruiken terzijde geschoven wanneer zijn oog valt op een langwerpig pakketje onder in één
van de dozen, verpakt in smoezelig krantenpapier. Na het papier afgerold te hebben blijkt het te gaan om en-
kele filmstroken in 6x9 formaat met totaal 52 negatieven. Nieuwsgierig geworden houdt de  kennis
de stroken tegen het licht en meent daarop voornamelijk stadsgezichten te zien die hij –als rechtgeaarde
Arnhemmer- bij de fotograaf laat afdrukken. Groot is zijn verbazing als blijkt dat het gaat om straatbeelden uit
het pas bevrijde Arnhem. Een spookstad met veel verwoeste gebouwen aan nog lege straten, want de bevol-
king was nog niet teruggekeerd na de evacuatie van 1944. En natuurlijk beelden van de brug die het zo tragisch
middelpunt vormde van “Operatie Market Garden”. De kennis, die vermoedt uniek materiaal in handen te heb-
ben, zoekt contact met de “de Gelderlander” en samen met een medewerker van deze krant wendt hij zich tot
dhr. P.R.A. van Iddekinge  van het Gemeentearchief Arnhem. Deze beziet de afdrukken met groeiende interes-
se en selecteert er 18 als zeer waardevol, vanwege het bijzondere standpunt van waaruit de opnamen zijn ge-
maakt. Ook de hoge fotografische kwaliteit speelt een rol bij zijn keuze. Op 15 februari 1999 staat de kennis
geheel bereidwillig de negatiefstroken af aan het Gemeentearchief  Arnhem in ruil voor een aantal mooie ver-
grotingen. Later onderzoek zou uitwijzen dat het mogelijk ging om opnamen van de Arnhemse fotograaf
P.J. de Booijs.



English version:

Even though it is not a Rembrandt you are suddenly faced with at a walkvaluation, there are moments that the
past unexpectedly becomes the present and demands our attention. A past that begs not to be forgotten and
thus uses bizarre methods that exceed our sense of reality and fantasy. The following coincidence is about
images, photographs to be exact. Long lost images of a city devastated by war. The city of Arnhem, evacuated
in the liberation year of 1945…..

It is 1990 when an acquaintance stops by at auction house Derksen in Arnhem where he buys two boxes of left
over stuff for a small sum of money, not knowing their exact content. Apart from the usual knickknacks, the boxes,
bought in the same lot, contain a rusty bean mill, a paper cutter and a few photo cameras, among which was a
rangefinder in the 6x9 format. The cameras were severely damaged by the weather. The content is almost
dismissed as useless and of no value, when his eye catches a rectangular parcel wrapped in a smudged news-
paper at the bottom of one of the boxes. After unwrapping the paper it turns out the parcel contains some film strips
in 6x9 format, with, in total, 52 negatives. Having become curious, the acquaintance holds the strips to the light
and thinks they depict townscapes. Being born and bred in Arnhem he has a photographer develop them. How
amazed he is when it turns out the photographs depict city scenes of Arnhem that had just been liberated. A
desolated city with numerous destroyed buildings lining empty streets since the population of Arnhem had not
returned after the evacuation of 1944. And of course images of the bridge that had become the tragic centre of
‘Operation Market Garden’. The acquaintance, suspecting to have unique material contacts ‘De Gelderlander’
and together with an employee of this newspaper turns to Mr P.R.A van Iddekinge of Arnhem’s municipal archives.
The latter becomes more and more interested in the prints and selects 18 as being very valuable because of the
special position from whichthe photographs were taken. The high quality of the photographs also played a part in
making the selection. On 15 February 1999 the acquaintance volunteers to offer the negatives strips to the
municipal archives in return for some beautiful enlargements. Later research would suggest that the pictures were
shot by photographer P.J de Booijs from Arnhem.


Arnhem, schade rondom Stationsplein

      

Henk Berensen fietste kort na de bevrijding naar Arnhem. "Aan de Velperweg haalden we bij het militair gezag
een permit en we mochten toen de stad in". Die was totaal veranderd. "We liepen richting de brug en konden
ons nauwelijks meer oriënteren. Een tramwagen lag in een bomtrechter. Links en rechts waren veldgraven,
soms bedolven door puin. Vuil en afval lagen een meter hoog langs de straten en bijna de helft van de binnen-
stad was totaal verwoest. Het was in één woord verschrikkelijk". "Iedereen begon direct zijn huis schoon te
maken'', vertelt fotohandelaar Pieter de Booijs van de Jansplaats. "Alle rotzooi werd naar buiten gewerkt, met
als resultaat dat de Jansstraat uiteindelijk nog maar twee meter breed was. Vuilnisophalers waren er niet. Maar
burgemeester Chris Matser had in Den Haag goede relaties. Er kwamen vrachtwagens met soldaten die eerst
de binnenstad en daarna de buitenwijken hebben schoongemaakt....''

Fragment uit: "Arnhem Spookstad" van André Horlings (c)


                                                               
English version:

Shortly after the liberation Henk Berendsen was cycling towards Arnhem. "At the Velperweg we picked up a
permit at the militairy authority and we were allowed to enter the city". That had entirely changed. "We walked
towards the bridge and we almost lost orientation. A tramcar was lying in a bombcrater. At the left and right were
graves in the fields, sometimes covered with rubbish. Dirt and garbage piled up to 3,5 feet height along the
streets and almost half the city centre was completely ruined. A downright horror". "Everyone picked up cleaning
their homes almost immediately", quoted photographer Pieter de Booijs from Janssquare. All the rubbish was
thrown out, resulting the Jansstreet became only 7 feet wide in the end. There were no dustmen. But city's Mayor
Chris Matser had valuable connections in The Hague. Trucks with soldiers were on their way, cleaning the city
centre first, just after that the suburbs.....

Fragment from: "Ghostcity Arnhem" by André Horlings (c)



Willemsplein




Een toevallige ontmoeting...
Dmitri Ivanovitsj Jermakov / Vroeg-Oriëntalistische Fotografie

                                         Dmitri Jermakov, 1885

                                     
                                      I love art and worship it. Photographer D. Jermakov. March 3, 1912. Tiflis

                                     

                                                                                  

                                      Nog nagenietend van deze wonderlijke plaatjes uit verre, geheimzinnige oorden
                                      en uit al even ver vervlogen tijden, onderneem ik de virtuele reis naar het Georgisch
                                      Museum voor Fotografie, waar ik heel veel meer te weten kom over deze reizende
                                      fotograaf en kunstliefhebber.                                                                     

                                                 
                                      Tiflis - Maidan Plein and Metekhi Kerk, 1896

                                      Dmitri Jermakov reisde in de verschillende regionen van Georgië,
                                      Armenië, Azerbaijan, Perzië, Turkije en de Noord Kaukasus,
                                      altijd vergezeld door een speciaal door hemzelf ontworpen mo-
                                      biele camera, waarmee hij foto's maakte van steden, landschap-
                                      pen, architectonische monumenten en ethnische groepperingen.
                                      Hij nam deel aan vele wetenschappelijke expedities en fotogra-
                                      feerde in detail de vele beroemde monumenten, waarvan er een
                                      aantal al lang niet meer bestaan en slechts voortleven in zijn foto's.
                                      Dimtri Jermakov overleed op 10 november 1916 in zijn geliefde Tiflis.
                                      Zijn fotografische erfenis bestaat uit 127 albums met ruim 30.000
                                      negatieven, een weergave van zijn grote geografische reikwijdte,
                                      van Tiflis en omgeving tot Samarkand en Konstantinopel. Maar
                                      speciale aandacht ging altijd uit naar de stad die zijn creatieve in-
                                      spiratiebron zou blijven vormen: de bewaarde negatieven tonen een
                                      schilderachtig beeld van Tiflis en haar ontwikkeling gedurende meer
                                      dan 50 jaar.


                                                                                       Tiflis - Winkeltjes op de Michael Brug, 1885

De foto's van Dmitri Jermakov hebben niet alleen een grote
historische waarde, maar zijn zeker ook van een hoog tech-
nisch en artistiek niveau, getuige de professionele afwerking
van zijn producten. Ook verdiepte hij zich in de laatste tech-
nische ontwikkelingen op fotografisch gebied. Aanvankelijk
werkte hij met natte colloïde platen, later met droge bromide
gelatine platen van diverse formaten. Contactafdrukken wer-
den gemaakt op bruin papier. Veel van zijn foto's hebben hun
oorspronkelijke uitsnede behouden. Karakteristiek voor zijn
fotografische stijl is het benadrukken van de ruimte in zijn
composities.

   Waterdragers, ca. 1880-1915


  
Tiflis, Kaukasus - ca. 1880                                       Piatigorsk, Elbrus - ca. 1880

In opdracht van Stichting Horizon werkt het Nederlands Fotomuseum sinds 1999 samen met het Georgian
National Museum in Tbilisi aan de conservering en ontsluiting van het archief van de Georgische fotograaf
Dmitri Jermakov (1846-1916). Vanaf 1999 wordt er onderzoek gedaan naar dit bijzondere archief dat bestaat
uit zo’n 20.000 natte collodiumplaten, 15.000 stereokaarten, 25.000 originele afdrukken en meer dan 100
fotoalbums. Na een grondige renovatie van een vleugel van het Georgian National Museum is een archief-
en bezoekersruimte  ingericht waar een reconstructie van Ermakov’s studio uit 1890 zal worden tentoon-
gesteld. Het archief van Ermakov wordt  gereinigd, omgepakt en digitaal ontsloten.

                                            
                                          Fotografische stempel van Dmitri Jermakov


  
Kaukasus, Georgië                                                  Tapijtverkopers

"des Mädchens Klage"  Schiller als inspiratiebron  voor de kunsten

In het onlangs heropende Dordrechts Museum werd in de zaal "Weemoed en Verlangen" mijn aandacht
getrokken door een schilderij van Ary Scheffer, getiteld: 'Een meisje in tranen aan de oever van de zee',
in het verleden ook wel onjuist geduid als 'De klacht van het meisje'. De schilder zou geinspireerd zijn
door Schiller's gedicht 'des Mädchens Klage':

Maar niet alleen de Dordtse schilder Ary Scheffer liet zich door dit gedicht inspireren, eerder al was het
Franz Schubert die dit gedicht van Schiller getoonzet heeft. Schubert componeerde de pianocyclus
Impromptus, met als leidmotief het onbeantwoord verlangen naar geluk en harmonie, in 1827.
Gecomponeerd een jaar voor zijn dood, in de laatste maar uiterst creatieve levensfase van zijn leven,
behoren deze pianosonates tot de mooiste van de componist. Zij werden door hem opgevat als afzonderlijke
stukken, die zowel alleenstaand als in een samenhang konden gespeeld worden. 'des Mädchens Klage'
is één van hen...

                        


Choreografe Sasha Waltz liet haar keuze vallen op deze klassieker uit het romantische muziekrepertoire
als uitgangspunt voor een intieme choreografie, vertolkt door zeven dansers. Het theatrale karakter van haar
vorige producties treedt in 'Impromptus' naar de achtergrond en maakt plaats voor pure dans. De sfeer is
ingetogen, romantisch en weemoedig. Esthetiek, eenvoud en abstractie overheersen. Drie intieme duetten
contrasteren met dynamische groepschoreografieën, die af en toe ook begeleid worden door live gezongen
liederen van Schubert. Het hele register van spontane gevoelens en wisselende stemmingen, van diepe
melancholie tot zuivere vreugde komt aan bod.

                                                           

Het bovenstaande bewijst maar weer eens dat de universele waarden van de kunst vele uitingen kent,
zoals hier het geval is met Schiller's gedicht "Des Mädchens Klage". Het diende zowel Ary Scheffer's
("De klacht van het meisje") als Franz Schubert (D191, nr. 3) ter inspiratie en recent nog Sasha Waltz
voor haar dansvoorstelling "Impromptus". Zo heeft ieder schilderij of kunstvoorwerp een eigen verhaal.
Soms een verwarrend verhaal, dat wel. Waarbij 'Een meisje in tranen aan de oever van de zee' NIET
'de Klacht van het Meisje' blijkt te zijn, maar onderstaande tekenstudie van Ary Scheffer wel. De verblijf-
plaats van de grote geschilderde versie is echter onbekend. Dit alleen al te ontdekken is een kunst,
waarbij ik drs. M.S. Paarlberg, conservator Oude Kunst van het Dordrechts Museum | Huis van Gijn
dank zeg voor zijn hulp.

                                         Ary Scheffer      Tekenstudie 'de Klacht van het Meisje'
                                                                                                                         (Dordrechts Museum)