De lachende Engel, woensdag 31 oktober

                    Door de indrukken van gisteren slaap ik een gat in de nieuwe dag en zie nog net hoe een oranje zon zich
                    verheft boven de nevel die als volle melk in de dalen ligt. Mijn rotspunt vangt het eerste zonlicht en kijkt met
                    heldere blik op de bleke wereld rondom. Ik waag mij aan een vroege wandeling in deze schimmigheid en
                    ervaar het dorp waar ik te gast ben als totaal verlaten. Niet de geringste beweging, geen geluid te horen.
                    De natte bomen doemen als spookgestalten op uit de mist. Maken in mijn verbeelding een beleefde buiging
                    wanneer ik passeer om daarna gelaten de ontwikkelingen van deze dag af te wachten. Wordt het een zich
                    schrap zetten tegen de wind die aan de laatste bladeren rukt, of wordt het een zich voor de laatste maal
                    koesteren in de herfstzon met de kruin fier in de blauwe lucht?


                        
                                                                              

                    Het duurt nog tot laat in de ochtend tot het panorama van hoog en laag zich weer helder voor mij ontvouwt.
                    Onder een strak blauwe hemel, jawel! In Obernhof bezoek ik de kloosterkerk van Arnstein, hoog gelegen
                    boven de Lahn. Ik betreed de kerk door het paradijs, het voorportaal, en word welkom geheten door een
                    engeltje met een hemelse glimlach op het gezicht. Een vrome glimlach, maar ook ’n tikkie brutaal. Waar-
                    schijnlijk meegekregen uit het paradijs waar het vandaan komt. Blijkbaar heeft dit engeltje niets op met
                    de onrustige, lawaaierige wereld die ik mee naar binnen breng. “Til er toch niet zo zwaar aan! Kom binnen
                    en ervaar dat je verwacht wordt en wees welkom!” Zonder schroom fotografeer ik vervolgens het kerkinterieur
                    met het fraaie altaar, en natuurlijk het engeltje. Hoef ik nou eens ’n keer geen “say cheese” te zeggen…..


                        
                                                                                  Klooster Arnstein in Obernhof

                        
                                               Klooster Arnstein in Obernhof, hoofdaltaar     Voorporaal


                    De rit door het Gelbachtal naar Montabaur is van een betoverende schoonheid. Licht en donker              
                    wisselen elkaar af in een caleidoscoop van kleuren. Geel, brons en goud kleuren de heuvels rondom,
                    de lariksen strooien met oranje. Het zonlicht geeft een prachtig reliëf aan de omgeving. Ik heb ogen
                    te kort voor al dit moois, want het draaien en keren op de smalle dalweg vergt alle aandacht. Dat dit
                    een dodenweg is, bewijzen de kruizen langs de kant die de vele ongelukken markeren die hier gebeurd
                    zijn. Als uit het niets verschijnt plotseling de mededeling “pas op” op de display van de auto. Nog niet
                    eerder gezien. Instinctief minder ik gas als ik een scherpe bocht in stuur. Meen ik een lach te horen?
                    O ja, engelen bestaan dus toch…..
                                                                                   

                        
                    De Gelbach


                    Montabaur is de centrumplaats van de zuidelijke Westerwald regio. Een romantische oude stad met
                    haar vakwerkhuizen, smalle straatjes, een oude stadsmuur en het van verre zichtbaar slot. Ik begin mijn
                    stadswandeling in een rokerig café aan de grote Markt. Een milchkaffee. Ik hou niet van sterke koffie.
                    De sfeer is gemoedelijk, want het is lunchtijd. Plots ontstaat er consternatie aan de voordeur wanneer
                    er zich een huilende vrouw meldt met twee kleine kinderen aan de hand. De neus in bloederig verband
                    en overduidelijk twee blauwe ogen. Een van de cafébezoekers ontferm zich over de sjofel geklede,
                    snikkende kinderen die zich als in een roes gedwee laten meevoeren. Ook al zit ik achter in de zaak,
                    ik voel me ongemakkelijk met de situatie. Ik reken snel af en onwillekeurig wordt mijn blik getrokken
                    naar de fotootjes van mijn eigen kleinkinderen in mijn geopende portemonnee. De aanblik van die
                    huilende kinderen neem ik mee naar de St. Peter in Ketten kerk wanneer ik voor een levensgrote Madonna
                    met Kind sta. Moeder en kind stralen een serene rust en vrede uit. En dat al sinds ca. 1450. Ik wens mijn
                    lachende engeltje zijn waarschijnlijk eerste cafébezoek toe. Ook daar is werk aan de winkel…..


                        
                    Montabaur, Vorderer Rebstock                                                  Voermanskapel

                          
                    St. Peter in Ketten (12e - 14e eeuw)                                                                                                Maansikkelmadonna (ca. 1450)

                           
                                                                                Schwedentoren aan de stadsmuur


                    Voor ik mijn plekje am Kipp in Gutenacker weer opzoek, rij ik nog even langs het Lahnblick, een
                    hoog punt boven de Lahn, waar mij vanochtend het uitzicht benomen werd door nevelflarden die
                    als geesten door het dal trokken. Hier maakt de Lahn een grote meander die mijn toch niet slechte
                    richtingsgevoel danig in de war brengt. Het late herfstlicht op de heuveltoppen rondom brengt mij weer
                    snel in de juiste positie. Terwijl het langzaam beneden me donker wordt , neemt het herfstbos vol vuur afscheid
                    van deze zonovergoten dag.


                         
                                                                                                                                       Lahnblick           

                    Na terugkeer wentel ik mij in de goede zorgen van mijn gastheer. Samen proosten wij op het goede
                    leven met een glas Rioja, waarna hij een overdadige broodmaaltijd voor mij tevoorschijn tovert. Deze chef,
                    hij kan het koken niet laten. Enthousiast vertelt hij over zijn kookavonturen in Andalusië tijdens grote jacht-
                    partijen voor Duitse notabelen. En dat de Rioja daar onder de Spaanse zon beter smaakt dan thuis.
                    Een verhaal dat overloopt van heimwee. Ook zijn er nieuwe gasten aangekomen. Ik roem het fraaie uitzicht.
                    Het is eruit voor ik mij realiseer dat zij op de binnenplaats uitkijken….. Lucky me!



              Pelgrim naar het "Nieuwe Jerusalem", dondersdag 1 november


                   Deze dag heb ik uitgekozen voor een bezoek aan de stad Limburg a/d Lahn met zijn imposante Dom
                   en zijn vele karakteristieke, middeleeuwse straatjes in het oude centrum. Maar daar gaat tijdens het ontbijt
                   een waarschuwing van mijn gastheer aan vooraf: Vandaag is het Allerheiligen in Rheinland-Pfalz, maar
                   in Hessen is het een gewone werkdag en dus zal Limburg volstromen met winkelend publiek. Er zal geen
                   parkeerplekje meer te vinden zijn en bij het zoeken naar die ene vrije plaats zal de sfeer ronduit agressief zijn.
                   Met de stadsplattegrond naast mijn ontbijtbord uitgespreid, is dit niet een echt fijn begin van wat toch een
                   hoogtepunt moet worden van mijn bezoek aan deze streek. De schoonzoon brengt redding door het idee te
                   opperen om met de trein te gaan en wil, na mijn instemmend geknik, zijn positieve bijdrage beklinken met een
                   glaasje champagne. Waarschijnlijk ook uit een zeker schuldgevoel om het gekookte ei dat hij gisteren voor mij
                   verprutste. De dag is al zeker een uur oud, maar toch bedank ik beleefd.
                   Na het ontbijt kom ik niet echt snel weg, want ik moet eerst mee naar de gewelvenkelder waaraan mijn gast-
                   heer twee jaar heeft gewerkt om deze om te toveren tot een ontvangstruimte voor groepen. Ook deze ochtend
                   verwacht hij een gezelschap voor het ontbijt en men is druk doende de laatste voorbereiding hiervoor te treffen.
                   Zo te zien zal het de gasten aan niets ontbreken. Een prominente plaats wordt ingenomen door een waterput
                   waarin zich een bron bevindt. Verder is de inrichting van deze 13e-eeuwse kelder typisch Duits. Meneer geniet
                   duidelijk van mijn belangstelling…


                       
                                                                                                  Balduinstein, Bahnhof


                   Een klein uur later sta ik op het stationnetje van Balduinstein, zo weggenomen uit de Faller modelbouw
                   catalogus. Ik ben weer even terug op de treinbaan uit mijn jongensjaren en geniet van de hele entourage
                   om mij heen. Van de seinpalen en van de overwegbomen die hier nog met de hand bediend worden.
                   Van de opschriften en uithangborden die ik ook op mijn eigen stationnetje Zindelstein plakte. Alles is weer
                   van plastic om mij heen en ook de bomen zijn weer groen! Het gras is van strooimateriaal en mijn vader
                   stapelde persoonlijk de stukken zachtboard op tot heuse rotspartijen. De andere wachtende passagiers
                   op het perron staan in stokstijve houding op hun doorzichtig, kunststof sokkeltje… De betovering wordt
                   verbroken als de enige aanwezige spoorwegbeambte streng de ketting laat zakken en ons toegang geeft
                   tot het overliggende perron. In de trein wordt mij omstandig uitgelegd hoe ik een kaartje moet kopen in de
                   automaat: Nach Limburg -hin und zürück- zweiter Klasse, voor € 4,40. Voor ik op mijn plaats zit, is de halve
                   rit al voorbij, maar mij ontgaat niet dat sinds de invoering van deze kaartjesautomaten in de trein vooral de
                   kleinere stations een kommervol bestaan moeten leiden. Dichtgetimmerde ramen en afbladderende gevels.
                   Graffiti over de volle breedte. Planten die metershoog tussen de tegels en de sporen groeien. Kon ik zelf nog
                   maar eens zo’n stationnetje in elkaar plakken…

                       
                                                                  De Dom van Limburg a/d Lahn, gewijd aan de HH. Georgius en Nicolaas

                  
                   In Limburg voeg ik mij in de rij van romantici die al sinds het begin van de 19e eeuw de machtige
                   Dom van de HH. Georgius en Nicolaas bezoeken. Dit schilderachtige samenspel van natuur en
                   architectuur, zo indrukwekkend gelegen op de rots boven de rivier de Lahn. De zeven torens,
                   in aantal overeenkomend met het getal van de sacramenten, moeten dit “Nieuwe Jeruzalem”
                   symboliseren. Omdat er nog een dienst gaande is wachten de bezoekers op het Domplein en
                   vanaf een bankje heb ik zicht op het gedrongen front met gevel en westelijke torens. Het is een
                   indrukwekkend geheel en ziet er uit als een burcht. Ik start mijn met veel moeite gedownloade audiotour,
                   maar het luisteren wordt mij onmogelijk gemaakt omdat de zware klokken beginnen te luiden. Hetzelfde
                   gebeurt mij even later nog een keer als in een volgend hoofdstuk het orgel begint te spelen. Leve de
                   nieuwe media, ik pak wel een folder….. Heb geen klein geld, pak toch de folder en draag deze zonde
                   mee de kerk rond. Het interieur is ruimtelijk en in de voortdurende wisseling van licht en schaduw lijkt de
                   ruimte weidser dan de feitelijke maten van het grondplan. De muurschilderingen behoren tot de meest
                   uitgebreide en best geconserveerde versieringen uit de 13e eeuw in Duitsland. Ik vind het prachtig.
                   Ik zie ook hoe zonden gestraft worden en bij het verlaten van de kerk maak ik mijn misstap snel goed
                   door bij de maansikkelmadonna met groot geld voor iedereen een kaarsje te branden. Dit wordt gelukkig
                   in dank aanvaard, want even daarna valt een felle bundel zonlicht door de hoge vensters.
                   Het is het laatste zonlicht van vandaag.

  
                                                                                                                                     Limburger Dom, zuidertransept

                           
                   Kantelaaf met stichter Konrad Kurzbold         Barokke Madonna op de maansikkel              Zuil aan de graftombe Konrad Kurzbold


                   Er staat een gure wind en het begint te regenen als ik afdaal naar de stad. Voor het eerst komt
                   de paraplu tevoorschijn. Het winkelend publiek is verdwenen als sneeuw voor de zon. De smalle
                   straatjes met hun glimmend natte hobbelkeitjes zijn helemaal van mij. In de ene hand mijn paraplu,
                   in de andere hand maakt mijn camera overuren. Wanneer het vakwerk mij voor de ogen begint te
                   draaien zoek ik het station weer op voor de boemel terug naar Balduinstein. Ik rij terug naar Guten-
                   acker onder een loodgrijze lucht waartegen de kleurende beuken en berken prachtig afsteken.
                   In het bos jaagt de wind de plakkende bladeren in een oneindige dans op grote hopen, rusteloos...
                   onstuitbaar…                
                       

                                                    
                                                                                                                                                 >   Bischofsplatz       
                                                                                                                                                 >   Römer 2-4-6, oudste vakwerkhuis (1289)
                                                                                                             >   Dom                    
                                                                                                                                                 >   Limburger Schloss

                   Op mijn rots staat een bankje. En een boom met de kruin afgewend van de wind. “Betreden op
                   eigen risico” staat er te lezen. Ik zou niet durven nu de avond valt. De kat –op zoek naar prooi-
                   heeft er maling aan. Heeft immers 7 levens. Ik leef met 7 hoofdzonden waaraan ik als pelgrim nog
                   eens fijntjes herinnerd werd bij het passeren van het “Haus der sieben Laster” op mijn weg naar de
                   Dom van Limburg. Je kunt niet alles hebben…


                  



            "Een glaasje water, my Dear?", vrijdag 2 november

                  
                                                                                                                                                       Bad Ems gezien vanaf de Bäderlei


                      
                   Jaques Offenbach                        Dostojevski


                   Vandaag heb ik de beroemde Russische schrijver Dostojewski ontmoet! Nou ja, een glimp
                   van hem opgevangen. Hij schijnt hier in Bad Ems in Hotel Algier te logeren, waarschijnlijk
                   een stuk chiquer dan mijn armzalige zolderkamer in de Bahnhofstraße. Maar mij hoor je niet klagen.
                   Niet over het gefluit van de locomotieven of over mijn steenharde zeewieren matras. Nee,
                   zelfs de stank van de plee is te verdragen in de wetenschap dat ook ik deel uit maak van dat grote,
                   bonte gezelschap dat hier de geneeskrachtige werking van het bronwater ondergaat. Zien en gezien
                   worden is hier het motto! Ik heb al veel beroemdheden aan mijn lijstje kunnen toevoegen, zoals Tsaar
                   Alexander II, Kaiser Wilhelm I, Koning Karl van Württhemberg en Koning Leopold I van België. Zes jaar
                   geleden, in 1870, was ik hier ook en heb mij toen een bezoek gepermitteerd aan de prachtige Kursaal
                   waar Jacques Offenbach een uitvoering gaf met zijn Parijse Ensemble. Maar in de eerste plaats ben ik
                   hier natuurlijk voor mijn gezondheid. En dat betekent vroeg op. Om 6 uur, nog voor het ontbijt, begeef ik
                   mij naar de bronnenhal waar ik op strenge aanwijzing van mijn behandelend arts een aantal glazen
                   bronwater drink die mij worden ingeschonken door bedrijvige dienstmeisjes, in een glas met mijn
                   persoonlijk nummer erop. Intussen praat ik, met het glas in de hand, met de omstanders voor zover
                   deze niet staan te dringen in de eerste rijen vooraan bij de bron. Het liefst doe ik dit op de promenade,
                   niet te ver weg, want ik blijf graag naar de muziek uit de hal luisteren. Dan ga ik ontbijten en wat rusten.
                   Aan het begin van de middag ga ik eerst baden en dan volgt de middagmaaltijd, vaak in hetzelfde
                   restaurant waar ik mij dan probeer te houden aan de vermanende woorden van mijn arts om mij zeer
                   te matigen met vette meelspijzen, pasteien en dergelijke. Na mijn middagdutje ga ik genieten van de
                   schoonheid van de natuur.


                       
                   Bad Ems, voormalige hotels en pensions voor de badgasten

                      
                   Kurhaus                                                                               Russisch-Orthodoxe Kerk


                   Ik neem het rotspad naar de Bäderlei, 280 meter omhoog, en klim via de Mooshütte naar de nieuwe
                   Konkordiaturm vanwaar ik een magnifiek uitzicht heb over Bad Ems. Ik ga dit wild-romantische pad
                   te voet en zal regelmatig ingehaald worden door dames en heren op ezeltjes die voortgedreven worden
                   door een ezeldrijver in zijn blauwe boerenkiel. Maar hoe wij ook omhoog gaan, dit uitstapje hoort bij het
                   standaardprogramma van elke kuurgast. Bij elke bocht heb ik weer een nieuwe, grandioos uitzicht op de
                   omgeving. En misschien zie ik wel kabouters als ik de Heinzelmannshöhlen passeer! Als tenminste de
                   nieuwsgierigheid van de mensen ze niet verjaagd hebben uit hun ondergrondse rijk…


                                                                     
                                                                                             Heinzelmannshöhlen op de Bäderlei


                   Ik loop het pad voorzichtig vanwege de vele losse stenen onder de deken van herfstbladeren. Op het
                   hoogste punt beklim ik de uitkijktoren. Hier blaast de huilende wind de bladeren in mijn gezicht waardoor
                   ik maar even kan blijven, om daarna weer aan de afdaling te beginnen. Na terugkomst in de late namiddag
                   zal zich het ritueel van het bronwater herhalen. Op de klanken van het orkest 7 glazen in de morgen en 7
                   glazen in de middag, op doktersadvies nog aangevuld met pastilles die de zuivere mineralen bevatten.
                   Gewoon in de mond laten smelten. Lekker is anders… O, wat zal ik een moeite hebben om bij het avond-
                   eten het doktersadvies om mij te matigen niet in de wind te slaan!


                      
                  Bad Ems, Kurhaus                                                                Mooshütte op de Bäderlei

                     Konkordiaturm op de Bäderlei (280 m)


                  Klik nu op de onderstaande thumbnails om in een nieuw venster de 3D-foto's te openen
                  die ik op mijn wandeling op de Bäderlei te Bad Ems heb gemaakt. Voor het diepte-effect
                  is wel een rood - cyaan brilletje nodig, dat ik desgewenst graag toestuur. Meer weten over
                  mijn 3D-fotografie? Klik hier!


                           

                     

                  Die maaltijd gebruik ik in de Burghof, terug in Gutenacker. Hertenragout met huisgemaakte
                  Spätzles. De dokter weet me hier toch niet te vinden… Ik lees aan tafel in het dagboek van
                  Dostojewski over de heilzaamheid van de kuur, zijn bewondering voor de hardwerkende dienst-
                  meisjes en natuurlijk over de schoonheid van het landschap: “Wat is Zwitserland, wat is de
                  Wartburg in vergelijking met dit laatste stukje van de route naar Ems? …Het stadje Ems ligt
                  in een diep ravijn tussen beboste heuvels… Tegen de rotsen (de schilderachtigste ter wereld)
                  is het stadje gelegen. Er zijn wandelpromenades en parken – en alles is er even lieflijk.”
                  Interessante man die Dostojewski, zou toch eens wat meer van hem moeten lezen…



                 


                 Aan de tafel tegenover mij heerst grote vrolijkheid. Een hele familie is uit eten. Opa, oma en
                 diverse kinderen met aanhang. En ook twee hele kleintjes die het onbetwiste middelpunt van het
                 gezelschap zijn. In de armen en op schoot bij opa en oma terwijl de anderen zich kostelijk amuseren.
                 Opa werpt mij een trotse blik toe. En opeens verlang ik vreselijk naar huis…


                     
                                                        Burghof in Gutenacker



                 Epiloog, zaterdag 3 november

                  Als ik dit schrijf is het alweer een dag geleden dat ik voor de laatste keer de deur
                  van mijn kamer met de fraaie naam “Boarglippse” achter mij dicht trok. De vier kamers
                  daar in het “Haus am Kipp” dragen alle oude familienamen, eigenlijk familie bijnamen.
                  Die van Glippse is van de oude bewoners van de Berghof. Het afscheid was hartelijk,
                  ik beloofde snel terug te komen naar dit unieke plekje op de grens van het Westerwald
                  en de Taunus. Dan verlaat ik Gutenacker over dezelfde hoogvlakte waarover ik gekomen ben.
                  De nieuwsgierigheid van de aankomstdag heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een schat aan
                  mooie, nieuwe ervaringen, maar ook voor een gevoel van een lichte weemoed, als ik in natte
                  regenslierten afdaal naar de Lahn. Een roofvogel in glijvlucht begeleidt mijn vertrek. Als route
                  naar de Autobahn kies ik nogmaals de bochtige weg door het Gelbachtal. Draaien en keren,
                  ik snij met de wielen door diepe plassen. Nevels vallen van de hellingen omlaag en ontnemen
                  mij bijna het zicht. Kenneth Leighton’s suite “Veris Gratia” begeleidt deze indrukwekkende scene.
                  Mistig bruin en oker tegen het donkere groen van hoog opgaande naaldbomen. Hobo tegen cello
                  en lage strijkers. Hoop en weemoed. Mijn bezoek aan het Westerwald komt tot een climax:
                  Muziek, landschap en kleuren versmelten tot één groots geluksmoment. Hier wordt mijn stille
                  droom van de natuur alsnog werkelijkheid…
                  Dan wijkt het bos en klim ik naar de open vlakte. Ik laat het in alle eenzaamheid achter waar
                  het zich zal voorbereiden op de komende winter… Plotseling is de magie verbroken als ik mij
                  invoeg in het opstuivend regengordijn van de Autobahn. In het kleurig herfstboeket dat ik voor
                  mijn Mieke meeneem liggen alle fijne herinneringen aan de afgelopen dagen…

                  “Es treibt der Wind im Winterwalde
                  Die Flockenherde wie ein Hirt,
                  Und manche Tanne ahnt, wie balde
                  Sie fromm und lichterheilig wird,
                  Und lauscht hinaus. Den weißen Wegen
                  Streckt sie die Zweige hin – bereit,
                  Und wehrt dem Wind und wächst entgegen
                  Der einen Nacht der Herrlichkeit“.

                  “Advent“ – Rainer Maria Rilke